ایران بازگو

مقدمه
بدون تردید توانمندي هاي اقتصادي درسطح بين المللي وكنترل نظام توليد، عرضه و مصرف كالاهاي اقتصادي، از مهم ترین مولفه های قدرت درسده بيست و يكم،بشمار می روند واز این روی مناطق ژئواستراتژيك منطبق با مناطقي است كه منابع سرشار طبيعي (بويژه منابع انرژي) و نيزتوليد ناخالص ملّي چشمگيردارند.ازاين منظرمنطقه خاورميانه،بويژه حوزه خليج فارس و درياي خزر به علت دراختيار داشتن بيش از 70 درصد منابع توليدانرژي(نفت و گاز)، نقش " ژئواكونوميك" ويژه اي درقرن 21 بازي خواهد كرد (مينـايي، 1382 : 43( . در  هزاره سوم بیش از هر چیزی دو عامل داشتن منابع و موقعیت ارتباطاتی نقش اصلی را در شکل‌گیری مناطق ژئواکونومیک و ژئواستراتژیک بازی می کنند. هر کشوری که هر دو یا یکی از این دو را داشته باشد در استراتژی‌های اقتصادی قدرت های جهانی جایگاه ویژه‌ای خواهد داشت.(منیعی و همکاران،1398: 681).این مهم دریک مقیاس درون کشور و کوچکتر نیز از همین اصل پیروی می کند و مناطقی که دارای یکی از ویژگی های فوق باشند درصورت مدیریت و پیگیری صحیح  واصولی می توانند نه تنهادرافزایش تولیدات صنعتی کشورمثمرثمر باشند بلکه درافزایش توانمندی های درون منطقه ای وناحیه ای نیزچه درحوزه افزایش شاخص های اقتصادی شهرستان و استان، بلکه درافزایش میزان اشتغال، افزایش درآمدهای شهری و بوجود آمدن مشاغل مختلف جدید در آن منطقه  نقش مهمی ایفا نمایند.
در این مقاله که بطور همزمان، ازدانش های جغرافیای سیاسی، علوم سیاسی، روابط بین الملل، اقتصاد و مدیریت دولتی بهره گرفته شده است سعی می گردد تا ویژگی یک مقاله بین رشته ای رادرخودداشته باشد ازاین روی، نگارنده دراین مقاله،ابتدا ویژگی های ژئوپلتیکی و ژئواکونومیکی منطقه مورد مطالعه-شهرستان ملکان در آذربایجانشرقی را- مورد بررسی قرار می دهد و سپس به نقش مکانیابی واستقرار صنایع مادر و راهبردی همچون پتروشیمی و صنایع مرتبط بافرآوری مشتقات نفتی دراین منطقه درراستای تحکیم و تداوم توسعه پایدار می پردازد. همچنین به منظور روشمندساختن متن این پژوهش، با توجه به این فرض که منطقه شهرستان ملکان ، منطقه ای کمابیش محروم ازنظراقتصادی درقیاس با دیگر مناطق همجوار می باشدو بیشتر به عنوان یک منطقه کشاورزی شناخته می شود، این پرسش مطرح می گرددکه جایگاه جغرافیایی و ژئواکونومیکی ملکان درتوسعه پایدار چیست و ازچه ظرفیتهایی در این حوزه برخورداراست؟ روش مورد استفاده در این مقاله، بصورت توصیفی-تحلیلی بوده ونگارنده، چارچوب نگارش رابر روی سه متغیر ژئواکونومی، سیاست و جفرافیا  استوارکرده است . همچنین شیوه  جمع آوری اطلاعات براساس کتابخانه ای(بر اساس فیش نویسی، بررسی اسناد و مدارک و جمع آوری دادها و..)می باشدمحدوده مورد مطالعه        
 موقع جغرافيايي :
شهرستان ملكان درمحدوده شمال غربي كشور با مختصات 45 درجه و 55 دقيقه تا 46 ردجه و 26 دقيقه طول شرقي نسبت به نصف النهار مبداء و بين 36 درجه و 53 دقيقه الي 37 درجه و 17 دقيقه عرض شمالي نسبت به خط استوا واقع شده است.این­شهرستان­که دارای سه شهر ملکان، لیلان ومبارک شهر وپنج دهستان و۸۴ روستابه مرکزیت شهر ملکان است،پیشینه تاریخی طولانی داشته وبه‌دلیل آب و هوا و موقعیت گذرگاهی مناسب، ازگذشته‌های دور مسکن اقوام مختلفی بوده‌است؛به‌طوری که از۶ هزارسال پیش از میلاد، روستاهای عباس‌آباد و قوریجان از اصلی‌ترین سکونتگاه‌های این منطقه به‌شمارمی‌رفته‌است .از سوی دیگر مجاورت ملکان با منطقه تاریخی لیلان، به اهمیت و جایگاه تاریخی آن افزوده است. در بررسی مسایل تاریخی شهر باستانی گنزک و آتشکده تاریخی آن، که توسط مورخان یونانی انجام گرفته، به مکانی در این دشت اشاره می شود که به احتمال قوی همان دشت لیلان است.(سرفراز،55)

نقشه (1) موقعیت طبیعی شهرستان ملکان در شمال غرب کشور
 
تالاب عباس‌آباد (عباس‌آباد گلی) از ۵ تا ۶ هزار سال پیش از میلاد تا دوره اخیر، قدمت ۷ هزار ساله سفالینه‌های یافت‌شده از تپه‌های روستای بایقوت، قدمت۵ هزار ساله خیش‌های پیداشده دراین منطقه نشان از قدمت دیرینه زیست و وجود تمدنهای مختلف در این منطقه بوده است که از میان آنها می توان به سومرها، ايلاميها، هوري‌ها، آراتتاها، كاسسي‌ها، قوتتي‌ها، لولوبي‌ها ، ايشغوزها (ايسكيت‌ها)، مانناها، گيلزان‌ها، كاسپي‌ها و ... اشاره كرد كه زبان تمامي آنها التصاقي و جزو خانوادة زبانهاي اورالیک – آلتاییک که ترکی امروزی نیز منتسب به آنست، اشاره کرد این تمدن ها به اقوام پروتوترک شهره اند. از اين ميان سومريها، ايلاميها و هوري‌ها اقوامي بودند كه اولين تمدنها و مدنيّتها را روي زمين بنا نهاده اند و اولین خط و کتابت را ایشان اختراع و به بشریت هدیه نموده اند.(راثی،1399: 233)
طبق نظرمورخان و شرق شناسان آذربایجان جز نخستین زیست گاه های بشری بوده است و آذربايجان از حدود هفت هزار سال قبل جايگاه تمدنهاي نامبرده مي‌باشد.کشفیات يك هيأت باستان شناسي آمريكايي – ايراني در تپة حسنلوی نقده تحت رهبری (رابرت دالسون) حقایقی را به اثبات رساند. بعد از تحقيقات فراوان، تاريخ اين منطقه را به ده دوره تقسيم كرد كه اولين دوره حدود 6000 سال قبل از ميلاد و چهارمين دوره مربوط به 1300 سال قبل از ميلاد تا 800 سال قبل از ميلاد مي‌باشد. كه اولين دوره مربوط به هوريها و آخرين دوره مربوط به مانناها مي‌باشد.با توجه به قرار گرفتن منطقه ی ملکان در این حوزه جغرافیایی و وجود نام تاریخی هوریلر بروی یکی از روستاهای ملکان به ارتباط این تمدن ها با تاریخ منطقه می توان پی برد(راثی،1395: 25).
نام قدیم مرکز شهرستان ملکان، «ملک کندی» بوده است که پس از تبدیل آن به شهر، به نام کنونی تغییر نام داد این شهرستان با وسعت ۱۰۰۷ کیلومتر مربع  ۲٫۲ درصد مساحت استان را تشکیل می دهد.شهر ملکان نیزبه عنوان مرکز شهرستان، با ۵۸٫۲۴۳ نفر جمعیت در سال ۱۳۹۵ ،در جنوب شرق دریاچه ارومیه و در محل اتصال استان‌های آذربایجان شرقی، آذربایجان غربی درحدفاصله ٤١ کیلومتری مراغه، ١٤٣ کیلومتری تبریز و ٦٥٨ کیلومتری تهران واقع شده است. هچنین شهرستان ملکان دارای دو بخش مرکزی و لیلان و سه شهر (لیلان، مبارک‌شهر و ملکان) و پنج دهستان و ۸۴ روستا می‌باشد. این شهرستان در تاریخ ۱۳۷۴/۳/۲۸ از بخش ملکان به شهرستان ارتقاء یافت. بحث و بررسی
توسعه پایدار
این مفهوم الگویی ازتحولات اقتصادی، ساختاری و اجتماعی می باشد که مزایای اقتصادی و اجتماعی زمان حاضررا بدون به خطر انداختن مزایای بالقوه آینده فراهم می سازد. همچنین توسعه پایدار براهمیت وجود چشم انداز بلند مدت در مورد نتایج فعالیت های امروز و همکاری  جهانی بین کشورها برای رسیدن به  راه حل های ماندگار تاکید می کند (زاهدی، 1386: 23). بی تردید یکی از مهمترین هدفهای سیاستگذاری کلان کشورها، دستیابی همه شهروندان در همه مناطق جغرافیایی آن به شاخص های توسعه اقتصادی،اجتماعی، فرهنگی و کاهش محرومیت ونابرابری های اجتماعی است. یکی از معیارهای توسعه پایدار کاهش محرومیت و نابرابری دربهره مندی ازمنابع،دستاوردها وامکانات است.دراین راستا؛ بین عدم امنیت  اجتماعی، و نابرای های شهری  روابط متقابل وجود دارد بطوریکه امنیت موجب افزایش توسعه یافتگی و کاهش نابرابری می گردد.
ژئواکونومی
  واژه «ژئواکونومی» دراواخر دهه 90 میلادی با این مضمون و ایده مطرح شدکه در جهان نقاط خاصی وجود دارد که تسلط برآنها به طور ویژه ای موجب افزایش ثروت وقدرت یک کشور می گردند. بسیاری از صاحب نظران ازتفوق ژئواکونومی برژئوپلتیک درقرن بیست و یکم سخن گفته اند(عزتی، 1383: 215). تغییرمفهوم سنتی ژئوپلتیک ومناطق ژئوپلتیک به مضمون های جدید قدرت یابی کشور و مناطق ژئواکونومیک، نقش و تاثیرعامل اقتصادی درنظام بین الملل به همراه داشته است. هدف اصلی ژئواکونومی،دست یابی به استیلای فناوری وبازرگانی است که در نهایت به شکل نوینی ازهژمونی رادرقالب توان اقتصادی درعرصه بین المللی پدید می آورد. (عزتی ، 1380 :106)
باظهورعصر ژئواکونومی،اهمیت قدرت نظامی درجهان کاهش می یابدوروش های تجاری جایگزین روش های نظامی می شود(اخباری، 1387: 4). به عبارت دیگر کانون ها و مسیرهای تجاری بیش از گذشته مورد توجه قرار میگیرند.
از مهمترین علل تاثیرگذار درتمرکز براصطلاح ژئواکونومیک  را از دهه 1990 تا امروز را می توان به موارد زیر اشاره کرد:ارائه طرح گلاسنوست از طرح گورباچف که به اصلاحات اقتصادی شوروی را مد نظر قرار می داداهمیت یابی روزافزون کشورهای دارنده منابع انرژی وقدر اقتصادی در صحنه نظام بین الملل؛وابستگی روزافزون قدرت های جهانی به منابع انرژی(بایرامی و همکاران،1393: 3)نقش پتروشیمی در توسعه پایدار
امروزه صنعت پتروشیمی درایران بویژه درشرایط تحریمی به عنوان پیشران بخش اقتصادی کشور باوجود همه محدودیت‌ها با افزایش تولید و نیزرشد صادرات محصولات پتروشیمی در راستای تحقق سیاست‌های کلان نظام عملکرد قابل دفاعی داردبه گونه ای که درمسیر توسعه قرار گرفته و درصورتی که لوکوموتیو این صنعت پویا، به خوبی حرکت کند، باتوجه به برنامه ریزی‌های انجام شده و مزایای این صنعت درکشور می‌تواند قطار توسعه اقتصادی و صنعتی کشور را به خوبی حرکت داد. ،(طلایی،1399)
از جمله مزاياي نسبي ايران در صنعت پتروشيمي  می توان به موارد زیر ذکر کرد:
۱. دسترسي به منابع غني گاز و ميعانات گازي، با قيمت رقابتي مناسب ۲. دسترسي به آبهاي بين المللی ۳.دارا بودن سواحل براي ساخت بنادر صادراتی ۴. قرارگرفتن منابع گازي خوراك پتروشيمي در سواحل خليج فارس ۵. موقعيت جغرافيايي به لحاظ نزديكي به بازارهاي آسيا، از جمله چين و هند و اروپا از طريق تركيه. ۶.جمعيت كشور به لحاظ ظرفيت هاي تقاضاي داخل و مصرف كم سرانه مواد پليمري نسبت به استانداردهاي بين المللي ۷. نيروي انساني متخصص مجرب ۸. نظام مالياتي مناسب و سازگار جهت صادرات (معافيت هاي صادراتي(.(باقرزاده ،1399: 1)
صنایع پایین ‌دستی پتروشیمی نیزدرصورت تحصیل شرایط مناسب ضمن جلوگیری ازخام فروشی، افزایش صادرات غیرنفتی و ارزآوری ومحرومیت زدایی،پتانسیل تبدیل به یکی از موتورهای ایجاداشتغال وارزش افزوده بیشترونیزتکمیل زنجیره ارزش درکشور را دارا می باشد. مزیت‌های بی‌بدیل صنعت پتروشیمی در ایران موجب شده، تا این صنعت  به عنوان یکی از صنایع اشتغال‌زا معرفی گردد. جمهوری اسلامی ایران نه تنها دارای خوراک کافی نفت و گاز برای صنعت پتروشیمی است، بلکه به دلیل همجواری با همسایگان متعدد، مرزها و سواحل طولانی، امکان صادرات محصولات پتروشیمی را به مشتریان خود در اقصی نقاط جهان دارد
 شهرستان ملکان محل عبور بزرگترین خط انتقال اتیلن جهان و بی بهره از مزایای آن
 
خط انتقال لوله اتیلن غرب کشور،خط لوله‌ای به طول ۲ هزار و۶۰۶ کیلومتر است که مجتمع‌های پتروشیمی مستقر در غرب، شمال غربی و جنوب غربی ایران را به هم وصل می‌کند. ایده ابتدایی ساخت این مگاپروژه از سال ۱۳۸۱ و به همت شرکت ملی صنایع پتروشیمی ایران شروع شد تا بانام گیری طولانی‌ترین خط انتقال اتیلن جهان، تامین کننده خوراک واحد‌های پتروشیمی متعددی همچون در مناطق جنوب غربی، غربی و شمال غربی ایران باشد.این خط لوله گاز مورد نیاز 11 واحد پتروشیمی[1] تازه تاسیس را درقالب توسعه اقتصادی و اشتغالزایی را برای ساکنین مناطق کمتر برخوردار از رفاه کشور، توسط وزارت نفت ازمبدا، میادین عسلویه به مجتمع ‌های پتروشیمی واقع دراستان‌های خوزستان، فارس،لرستان، کهگیلویه و بویراحمد، چهار محال ‌ وبختیاری، کردستان،کرمانشاه، آذربایجان‌غربی و شرقی، ایلام و همدان انتقال می‌دهد.
این طرح مقرر بودکه در قالب ۳ فاز گاز اتیلن از منطقه عسلویه را به واحد‌های مستقر در غرب، شمال غربی و جنوب غربی ایران برساند .نقطه پایانی آن میاندوآب در استان آذربایجان غربی بود، که در ادامه توسعه این طرح ها، توسعه خط لوله انتقال میاندواب تا تبریز نیز دردستور کار قرار گرفته است،بطوریکه  درسالهای اخیرنیز قطعه شانزدهم خط لوله اتیلن غرب،به طول حدود 150 کیلومتر از مسیرمیاندوآب- ملکان به تبریز ازطریق خط لوله ای به قطر 14 اینچ که سابقا دراختیارشرکت­ پخش فرآورده های نفتی بود، اجاره واین خط نیزمورد بهره برداری قرارگرفت(بیات[2] ،1399)

 
اخیرا نیز پس از شروع بهره برداری از پتروشیمی مهاباد ، مجتمع پتروشیمی میاندوآب[3] با هدف تولید پلی اتیلن نیز ازطریق همین خط لوله  به ظرفیت اسمی 140 هزار تن در سال  بهره برداری شده است و موجبات تولید ثروت و همچنین اشتغال نیروی کار زیادی در این منطقه  فراهم نموده است.پتانسیل ها و مزیت های زیر ساختی  صنعت پتروشیمی در شهرستان ملکان
با توجه به ذخائر عظیم انرژی اعم ازذخائر گازی ونفتی ایران درسطح جهانی، و همچنین شرایط کشوردرحوزه تحریم های ظالمانه غرب به رهبری ایالات متحده برعلیه جمهوری اسلامی ایران، برخلاف صادرات نفت که مشتریان محدود و رقبای بین المللی زیادی دارد، اما حوزه پتروشیمی  با توجه به تنوع گسترده ترمحصولات آن از یکسو تعدد مشتریان جهانی آن در قیاس با صادرات نفت و گاز، ضمن تاثیر پذیری بسیارکمتری از تحریم ها، نقش مهمی در توسعه صادرات، ارز آوری، توسعه اشتغال و افزایش تولیدات صنعتی در حوزه های مختلف ایفا می کند. امروزه این صنعت شکوفا بابهره گیری از پتانسیل های بی نظیر متاثر از ذخایر عظیم کشور در سطح جهانی و با عطف به ویژگیهای مثبت خود ضمن جلوگیری از خام فروشی منابع نفت و گاز کشور، به یکی از محور توسعه اقتصادی و توسعه صنعتی در کشور مبدل گردیده است.
 در چنین شرایطی با توجه به راهبرد صنعتی و ملی کشور نیز در راستای افزایش بهره برداری از ظرفیت های ملی در توسعه صنعت شکوفا و پردرآمد پتروشیمی، از یکسو و  با توجه به شرایط جغرافیایی شهرستان ملکان که محل عبورخطوط انتقال نفت و گاز واتیلن غرب کشور به مقصد تبریزمی باشد و از سوی دیگر،این شهرستان باتوجه به ظرفیت ها و امتیازات بی نظیری همچون بهره مندی از ظرفیت های؛عبور خط لوله انتقال نفت و اتیلن از جغرافیای این شهرستان به مقصد تبریز؛عبورخط لوله انتقال گاز صادراتی جمهوری اسلامی ایران از جغرافیای این شهرستان به ترکیه؛عبورخط راه آهن سراسری شمال غرب کشور از مسیرمراغه-میاندوآب از جغرافیای این شهرستان به ارومیه ومزیت وصل آن به خطوط راه آهن کشورهای همسایه؛عبورخطوط انتقال سراسری برق از جغرافیای این شهرستان؛عبورطرح ملی خطوط انتقال آب حوضه زرینه رود به تبریزازجغرافیای این شهرستان؛ (راثی، 1395: 99)دسترسی نزدیک  به جاده مواصلاتی شمال غرب کشور(اتوبان تبریز-کردستان)؛وجود نیروی کارجوان  و پویا برای تامین نیروی انسانی مجتمع پتروشیمی،وجود اراضی مساعدو قابلیت تملک با سرمایه گذاری مناسب  برای جانمایی پتروشیمی و صنابع وابسته[4]،و از همه مهمتر، علاقه مسئولان و سیاستگذاران امر برای توسعه این صنعت در کشور
و ده ها ویژگی دیگر ... نشان  ازظرفیت ها و مزیت های بی نظیر و پتانسیل های لازم برای جانمایی و احداث یک واحد پتروشمی را درجغرافیای خود دارد.
افزون براین ویژگیها،پتانسیل ها ومزیتهای زیرساختی شهرستان جهت احداث  صنعت پتروشیمی دراین شهرستان، اهمیت و مزیت راه‌اندازی پتروشیمی ملکان زمانی بیشتر درک می‌شود که نگاهی به بازارهای جهانی وحجم تقاضا برای محصولات پتروشیمی ومنابع  و ذخایرعظیم انرژی در داخل کشورداشته باشیم. .از این رو پتروشیمی‌ ملکان در صورت راه اندازی، علاوه بر تامین بخشی ازنیازهای صنایع داخلی، می‌تواند زمینه رابرای صادرات به بازارهای عراق، ترکیه،گرجستان وارمنستان نیز هموارترسازد. وازاین منظر، سیاست مطالبه گری از مسولان امردر حوزه وزارت نفت و دیگرنهادهای مرتبط چون مجلس شورای اسلامی و دولت، باید در دستور کار مسئولان محلی، منطقه ای و ملی  قرار گیرد.
 در این میان یکی ازموضوعات مهم و تاثیرگذار در احداث واحدهای پتروشیمی درمنطقه و ضریب موفقیت آن درتوسعه پایدار بویژه ازناحیه اشتغال زایی توجه به این مهم است که  اشتغال‌زایی با پتروشیمی صرفا دراحداث یک مجتمع پتروشیمی خلاصه شود، چرا که به صرف احداث یک واحد پتروشیمی، شغل کافی و قابل انتظار ایجاد نمی‌شود. از این رو آنچه که در این حوزه توجه به آن ضروری می باشد،تمرکز به این مهم می باشد که اشتغالزایی در صنعت پتروشیمی بایددر قالب ایجاد زنجیره ارزش و توسعه صنایع تکمیلی  و پایین دستی آن در قالب مجموعه مجتمع های پتروشیمی با توانایی و مزیت تولیدات متعدد مورد توجه قرار گیرد چرا که تولید دریک مجتمع پتروشیمی، تولید محصول خامی است که می تواند در صدها کارگاه و کارخانه کوچک و بزرگ دیگر، به کالاها و اجناس موردنیاز مردم تبدیل شود. در واقع تولیدات صنایع پتروشیمی می تواند زمینه ساز ایجاد ده ها وصدها کارگاه کوچک و بزرگ و به چرخش درآوردن چرخ کارگاه هاوکارخانه های مختلفی باشدکه مواد خام مورد نیازشان از طریق تولیدات یک یاچند مجتمع پتروشیمی تامین می کنند. وقتی تولیدات خام یک مجتمع پتروشیمی،به عنوان ماده اولیه به این کارگاه ها و کارخانه ها تزریق شود، نه تنها تعداد مشاغل بیشتری ایجاد می‌کند، بلکه رونق و رشد اقتصادی را در حوزه‌ای وسیع تر و با تاثیرگذاری بیشتر منطقه ای، استانی و حتی ملی ایجاد می کند.
درمجموع، صنعت پتروشیمی می تواند صنعتی اشتغال زا و عامل تسریع رشد اقتصادی باشد، اما مشروط به آنکه اشتغال‌زایی را صرفا دراحداث یک مجتمع پتروشیمی خلاصه نکنیم؛ بلکه آن رادرقالب مجموعه‌ای که شامل یک مجتمع پتروشیمی و صنایع پایین دستی استفاده کننده از محصول تولیدی آن مجتمع هستند ترسیم کنیم که این مهم ضروری است در پیگیری و نگارش طرح توجیهی وپلان بندی بخش های توسعه واحدهای این صنعت درشهرستان ملکان مورد توجه قرار گیرد.
 نتیجه گیری
 براساس یافته های این پژوهش ،صنعت پتروشیمی، مزیـت توسـعه ایران در عصر حاضر می باشد و برای آینده کشورنیز، موضوع صنعتی واجتماعی مهمی تلقی می گردد. نفت و پتروشیمی صنایعی هستندکه با توجه به منابع هیدروکربوری، حداقل، در یکـصد سال آینده موضوع جدی توسعه ایران خواهند بود. همانطور که در برنامه چشم انداز ۲۰ ساله و در سیاست های اعلامی مسوولین صنایع نفـت و پتروشیمی مکررا مورد تاکید قرار می گیرد تلاش می گردد ایران در سال ۱۴۰۴ پیشرفته ترین کشور منطقه باشد. در چنین راهبردی برنامه صنعت پتروشیمی ایران در افق ۱۴۰۴ دستیابی به تولید ۱۴۰ میلیون تن محصولات پتروشیمی می باشد که در حال حاضر این ظرفیت 90 میلیون تن می باشد. این درحالی است که مزيت نسبي جمهوری اسلامی ايران در دسترسي به مواد اوليه و به ويژه مواد اوليه گازي درتوليد محصولات اساسي الفيني، قابليت رقابت كشور را در توليد و صدور محصولات پتروشيمي نسبت به ساير مناطق افزايش مي دهد. از این منظرافزايش توليد مواد پايه در ايران، بخصوص اتيلن درچارچوب احداث و راه اندازی صنایع پتروشیمی جدید با دانش روز دنیا  وبا محوریت تنوع سازی در تولیدات آن،منجر به افزايش توليد محصولات پليمري و صادرات بخش قابل توجهي از آنها در سالهاي آتي خواهد شد.اين مزيت نيازمند سرمايه گذاري و برنامه ريزي دقيق را می طلبد که یکی از مهمترین اصول و پارامترهای ضروری دراین برنامه ریزی مکان یابی صحیح بارویکرد توسعه پایدارو توسعه مناطق محروم و کمترتوسعه یافته از یکسو و اجتناب ازسرمایه گذاری سنگین و غیر ضروری برای تامین زیر ساختهای لازم جهت استفاده مجتمع پتروشیمی ازآنها می باشد که شهرستان ملکان با توجه به مزیت های یاد شده در هر دو ملاحظات مربوط به سرمایه گذاری و مکان یابی مناسب جهت احداث صنایع پتروشمی از ویژگی های منحصربفرد وکم نظیری برخوردار است  بویژه اینکه نزدیکی آن به مرزهای شمال غربی همچون  بازار ترکیه و اتحادیه اروپا نیز به عنوان مهمترین مشتریان این صنعت بر اهمیت آن بیش از پیش می افزاید.
در پایان امید است تا با توسعه صنعت پیشرو پتروشیمی در داخل کشور بویژه در مناطق کمتر توسعه یافته ای همچون شهرستان ملکان، هرچه بیشتربه سمت تولید محصولات نهایی در صنعت حرکت و باایجادتنوع در محصولات تولیدی با هدف تکمیل زنجیره ارزش وکاهش یا جلوگیری ازخام‌فروشی نفت وگاز،ضمن افزایش میزان حضور دربازارهای جهانی و رقابت بارقبای بین المللی، گام مهمی درتوسعه پایدارکشور بویژه آذربایجان شرقی و شهرستان ملکان برداشته شود،امری که بدون شک باتعامل وهمکاری مسئولان امربویژه، نخبگان  ودلسوزان توسعه منطقه، فرمانداری محترم، نماینده محترم در مجلس شورای اسلامی،بخش خصوصی و همچنین نهادهایی چون قرارگاه خاتم الانبیای سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، شهردای ملکان و ... در آینده ای نزدیک قابل انجام خواهد بود
 
 ......
 
[1] - تامین کننده اصلی این خط لوله طویل، پتروشیمی کاویان در بوشهر و پتروشیمی اروند در خوزستان است که هر دو به نوعی در نقطه شروع این خط لوله قرار دارند و در ادامه مسیر واحد‌های اندیمشک در استان خوزستان، ممسنی در استان فارس، گچساران و دهدشت در استان کهگیلویه و بویراحمد، بروجن در استان چهارمحال و بختیاری، مجمتع لرستان، مجمتع کرمانشاه، مجمتع همدان، مجمتع کردستان، مهاباد و میاندوآب در استان آذربایجان غربی را در بر بگیرد.
[2] -عبدالحسین بیات قائم مقام مدیرعامل شرکت ملی صنایع پتروشیمی در خط لوله اتیلن غرب
[3] - پتروشیمی میاندوآب در انتهای قطعه ۱۰ از خط لوله اتیلن غرب قرار دارد و طول تقریبی این قطعه که از سقز با لوله ۱۲ اینچ کشیده شده ۸۸ کیلومتر است.واحد فرایندی خریداری شده توسط شرکت پتروشیمی باختر تحت لیسانس شرکت میتسویی ژاپن است  و سهامداران پتروشیمی میاندوآب شرکت پتروشیمی باختر با ۷۰ درصد و متانول پوشینه با ۳۰ درصد هستند وبه گفتهاحد مهدوی،  مدیرعامل پتروشیمی میاندوآب: این مجتمع پتروشیمی با حجم سرمایه گذاری 40 میلیون یورو و 8 هزار میلیارد ریال ( معادل 120 میلیون دلار) به عنوان یکی از طرح های جهش دوم صنعت پتروشیمی آماده بهره برداری است.(مهدوی،5/4/1399)
[4] -نگارنده  قبلا جانمایی و مکانیابی  احداث این صنایع را درکتاب تالیفی خود باعنوان «تاریخ  وجغرافیای شهرستان ملکان دربستر توسعه »(1395) در صفحات 99 و100 -آن به تفضیل تشریح کرده است. به نظر نگارنده ،محدوده شرقی شهرستان ملکان درحدفاصل  نواحی شرقی و کوهپایه ای روستاهای قره چال و آروق  که معبرخطوط انتقال نفت و گاز،برق،آب،راه آهن و... در یک باریکه استراتژیک دو کیلومتری می باشد، به لحاظ جغرافیای، توپوگرافی، شیب زمین، جغرافیای انسانی وجغرافیای خاک و..بهترین  منطقه برای احداث وبهره برداری از صنعت پتروشیمی و صنایع وابسته به آن می باشد که شایسته  وضروری است  دراین زمینه ،مورد توجه و بررسی های بیشتر مسئولان امر قرار گیرد.

چاپ شده در: فصلنامه مطالعات راهبردی علوم انسانی و اسلامی، شماره 34 ، بهار1400