تا پایان سال ۱۴۰۳، بیش از ۲ هزار قفس پرورش ماهی در آبهای جنوبی کشور نصب شده که ظرفیت تولیدی آنها به بیش از ۳۰ هزار تُن در سال رسیده است. میزان سرمایهگذاری انجامشده از سوی دولت، بخش خصوصی و صندوق توسعه ملی بالغ بر ۲۰ هزار میلیارد ریال برآورد میشود که بخشی از آن در قالب تسهیلات بلندمدت و حمایتهای فنی–آموزشی پرداخت شده است. بخش مهمی از این سرمایهگذاری به خرید تجهیزات قفس، سیستمهای هوادهی، حملونقل، غذادهی هوشمند و تأسیسات پشتیبانی اختصاص یافته است.
اهمیت پرورش ماهی در قفس از دو جنبه اصلی قابل تحلیل است: نخست، تأمین پروتئین سالم برای مصرف داخلی و صادرات به بازارهای منطقهای (مانند کشورهای حوزه خلیج فارس) و دوم، کاهش فشار بر ذخایر طبیعی ماهی در آبهای آزاد. این فناوری بهدلیل نیاز کم به زمین، قابلیت استقرار در سواحل متعدد و بهرهبرداری همزمان از منابع دریا، در مقایسه با شیوههای مرسوم پرورش ماهی، از مزیتهای قابلتوجهی برخوردار است.
از نظر اقتصادی و اجتماعی، پرورش ماهی در قفس بهویژه در مناطق کمترتوسعهیافته ساحلی، منجر به ایجاد صدها فرصت شغلی مستقیم و غیرمستقیم در حوزههایی چون کار در قفسها، خوراکسازی، بستهبندی، حملونقل و بازاریابی شده است. بسیاری از روستاهای ساحلی که پیشتر صرفاً به صید سنتی وابسته بودند، با این روش به شکل پایداری در چرخه تولید ملی قرار گرفتهاند. این امر بهطور محسوسی در کاهش نرخ بیکاری، جلوگیری از مهاجرتهای روستایی و بهبود کیفیت زندگی ساحلنشینان مؤثر بوده است.
با این حال، توسعه پرورش ماهی در قفس نیازمند رعایت ملاحظات زیستمحیطی، اقتصادی و مدیریتی است. از جمله چالشهای موجود میتوان به تجمع فضولات و پسماندهای آلی در زیر قفسها، تهدید تنوع زیستی بومی، هزینه بالای نگهداری و وابستگی به خوراک وارداتی اشاره کرد. برای توسعه پایدار این صنعت، پیشنهاد میشود سامانههای پایش زیستمحیطی در محل قفسها نصب شده، استانداردهای زیستی رعایت شود و از گونههای بومی برای پرورش استفاده گردد. همچنین، توانمندسازی بهرهبرداران محلی، تسهیل در صادرات و تشکیل تعاونیهای تخصصی در سواحل جنوبی میتواند به تثبیت این شیوه نوین آبزیپروری و نقشآفرینی آن در امنیت غذایی و اقتصاد محلی منجر شود.
علی راثی دکترای ژئوپلتیک