یکی از مهم‌ترین پیامدهای توسعه خوشه‌ای در این منطقه، گسترش اشتغال پایدار برای جوانان محلی، به‌ویژه در جوامع مرزی و روستایی است. اشتغال‌زایی خوشه‌ای با بهره‌گیری از زنجیره‌های تأمین منطقه‌ای، می‌تواند فرصت‌هایی فراتر از فعالیت‌های سنتی کشاورزی یا صیادی ایجاد کرده و موجب ارتقاء مهارت‌های نیروی کار شود. در کنار آن، با توجه به ساختار اجتماعی خاص مناطق جنوب شرق، ایجاد شغل برای زنان و تقویت کارآفرینی محلی در قالب خوشه‌ها، می‌تواند به کاهش شکاف‌های جنسیتی و افزایش مشارکت اجتماعی بینجامد. خوشه‌های صنعتی همچنین بستر مناسبی برای توسعه آموزش‌های فنی و حرفه‌ای متناسب با نیاز بازار منطقه فراهم می‌سازند که خود یکی از الزامات تحقق توسعه انسانی در این مناطق به شمار می‌رود.
افزون بر آن، خوشه‌ها می‌توانند موجب تحکیم سرمایه اجتماعی شوند؛ چرا که فعالیت‌های خوشه‌ای نیازمند همکاری شبکه‌ای، اعتماد متقابل و مشارکت فعال میان بنگاه‌ها، نهادهای دولتی، و جامعه محلی است. این ویژگی‌ها اگر به درستی مدیریت شوند، می‌توانند به بازآفرینی روابط اجتماعی، تقویت حس تعلق و کاهش تعارضات محلی منجر شوند. به همین دلیل، خوشه‌های صنعتی را می‌توان در این مناطق نه‌فقط به‌عنوان ابزار تولید ثروت، بلکه به‌مثابه نهادهای تقویت‌کننده ظرفیت اجتماعی و همگرایی محلی در نظر گرفت.
البته تحقق این نقش‌ها بدون مداخلات سیاست‌گذاری هدفمند و حساس به بستر امکان‌پذیر نیست. رویکرد صرفاً بالا به پایین در توسعه خوشه‌ها در جنوب شرق، بدون توجه به اقتضائات فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی بومی، می‌تواند به تکرار ناکامی‌های پیشین در توسعه منطقه‌ای بینجامد. از این‌رو، توصیه می‌شود که توسعه خوشه‌ها با مشارکت مستقیم جوامع محلی، انجمن‌های مردمی و کارآفرینان بومی طراحی شود و همزمان با آن، آموزش، تسهیل‌گری نهادی و حمایت زیرساختی به‌صورت هماهنگ پیش برود.
در نهایت، خوشه‌های صنعتی در حوزه مکران و جنوب شرق ایران ظرفیت آن را دارند که به‌عنوان پیشران‌هایی برای برون‌رفت منطقه از وضعیت کم‌برخورداری ایفای نقش کنند. مشروط بر آن‌که با نگاهی چندبعدی، در پیوند با عدالت اجتماعی، تاب‌آوری فرهنگی و توسعه انسانی طراحی و هدایت شوند؛ نه صرفاً با هدف رشد عددی تولید و صادرات. آینده پایدار مکران به پیوند هوشمندانه اقتصاد صنعتی و توسعه اجتماعی وابسته است، و خوشه‌های صنعتی، اگر به‌درستی مدیریت شوند، می‌توانند حلقه واسط این پیوند راهبردی باشند.
کارگروه اقتصادی #توسعه_دریامحور ایران متشکل از کارشناسان سیاسی واقتصادی علاقمند به #توسعه_دریامحور
#اقتصاد_دریایی
#تجارت_دریایی
#توسعه_بنادر
#گردشگری_ساحلی
#کسب_و_کارهای_دریایی و..می باشد
لینک ارتباطی گروه؛
https://t.me/+jitaVd0VZkM1NDlk
16:46
تحلیل نقش صنایع پتروشیمی و پالایشگاهی در شکل‌گیری خوشه‌های صنعتی در منطقه مکران: الزامات راهبردی برای تکمیل زنجیره تأمین
علی راثی،توسعه در یا محور
در سال‌های اخیر، منطقه مکران به‌عنوان یکی از مهم‌ترین کانون‌های توسعه‌محور در راهبردهای ملی جمهوری اسلامی ایران مورد توجه قرار گرفته و نقش صنایع پالایشگاهی و پتروشیمیایی در این روند به‌طور خاص برجسته شده است. در چارچوب سیاست‌های کلان توسعه جنوب شرق کشور، احداث و راه‌اندازی پالایشگاه‌ها و مجتمع‌های پتروشیمی در سواحل مکران نه‌تنها با هدف تأمین انرژی و فرآورده‌های صادراتی دنبال می‌شود، بلکه به‌عنوان پیشران توسعه خوشه‌های صنعتی و تکمیل زنجیره تأمین در منطقه نیز تلقی می‌گردد. خوشه‌های صنعتی به‌عنوان شبکه‌ای از واحدهای تولیدی، خدماتی و پشتیبانی که در تعامل با یکدیگر و با اتکا به یک هسته اصلی توسعه می‌یابند، در مناطق کم‌برخوردار می‌توانند موجب خلق ارزش افزوده بالا، اشتغال پایدار و کاهش شکاف‌های توسعه‌ای شوند (صنایع، ۱۴۰۰: ۸۳).
در این میان، نقش صنایع پالایشگاهی و پتروشیمی فعال یا در حال احداث، از جمله پالایشگاه نفت سنگین جاسک، مجتمع پتروشیمی مکران، و پروژه‌های زنجیره‌ای پایین‌دستی در منطقه چابهار، قابل‌توجه است. این واحدها با ظرفیت بالای جذب سرمایه، اشتغال‌زایی مستقیم و غیرمستقیم، و وابستگی متقابل به زیرساخت‌ها، به هسته‌ای برای شکل‌گیری زنجیره‌ای از صنایع پایین‌دستی تبدیل شده‌اند که شامل صنایع تولید پلیمر، قیر، کود شیمیایی، روغن‌های صنعتی، و خدمات لجستیکی می‌شود. ایجاد این زنجیره‌ها نه‌تنها بهره‌وری انرژی را افزایش می‌دهد، بلکه هزینه‌های تولید و حمل‌ونقل را کاهش داده و امکان تولید صادرات‌محور را فراهم می‌سازد (دهقان‌نژاد، ۱۳۹۹: ۱۲۷).
از منظر توسعه منطقه‌ای، شکل‌گیری چنین خوشه‌هایی مزایای متعددی دارد. نخست، موجب جذب سرمایه‌گذاری خصوصی و تقویت نقش دولت در تنظیم‌گری به‌جای تصدی‌گری می‌شود. دوم، ایجاد اشتغال پایدار برای جمعیت محلی به‌ویژه جوانان، از جمله آثار کلیدی این الگوی توسعه است. پروژه‌های موجود و در حال ساخت، زمینه اشتغال مستقیم هزاران نفر را فراهم کرده و همچنین به توسعه آموزش‌های فنی و مهارتی برای جوامع محلی منجر شده‌اند. حضور صنایع متوسط و کوچک در زنجیره پایین‌دستی، نظیر کارگاه‌های بسته‌بندی، تعمیرات صنعتی و خدمات مهندسی، با جذب نیروی بومی و ارتقاء سطح معیشتی خانوارهای منطقه‌ای همراه بوده که نقش مؤثری در کاهش فقر و بیکاری ایفا کرده است.
در کنار جنبه‌های اقتصادی، این خوشه‌های صنعتی موجب تحول در ساختار اجتماعی منطقه شده‌اند. توسعه زیرساخت‌های حمل‌ونقل، بهبود دسترسی به خدمات آموزشی و درمانی، و تقویت مشارکت اجتماعی از جمله آثار مثبت غیرمستقیم توسعه این صنایع بوده است. علاوه بر این، شکل‌گیری تعامل بین بخش خصوصی، نهادهای محلی و جامعه مدنی در قالب شوراهای توسعه محلی یا اتاق‌های فکر صنعتی، منجر به ارتقاء سرمایه اجتماعی و ایجاد احساس تعلق نسبت به پروژه‌های ملی شده است.
با این حال، توسعه مؤثر این خوشه‌ها نیازمند طراحی و اجرای راهبردهای تکمیلی در حوزه زیرساختی، محیط‌زیستی و آموزشی است. تقویت حمل‌ونقل ترکیبی، توسعه شبکه انرژی پایدار، رعایت ملاحظات زیست‌محیطی در تصفیه فاضلاب و پسماند صنعتی، و همچنین ارائه آموزش‌های تخصصی برای نیروی کار محلی، بخشی از پیش‌شرط‌های موفقیت این مسیر محسوب می‌شود. در نهایت، تلفیق هدفمند توسعه صنعتی با سیاست‌های اجتماعی و منطقه‌ای، می‌تواند مکران را به الگویی موفق از توسعه متوازن مبتنی بر مزیت‌های انرژی‌محور تبدیل کند؛ الگویی که نه‌فقط سودآوری اقتصادی بلکه پایداری اجتماعی و زیست‌محیطی را نیز هدف قرار می‌دهد.
کارگروه اقتصادی #توسعه_دریامحور ایران متشکل از کارشناسان سیاسی واقتصادی علاقمند به #توسعه_دریامحور
#اقتصاد_دریایی
#تجارت_دریایی
#توسعه_بنادر
#گردشگری_ساحلی
#کسب_و_کارهای_دریایی و..می باشد
لینک ارتباطی گروه؛
https://t.me/+jitaVd0VZkM1NDlk
علی راثی دکترای ژئوپلتیک