تحلیل نقش صنایع پتروشیمی و پالایشگاهی در شکل‌گیری خوشه‌های صنعتی در منطقه مکران: الزامات راهبردی برا
تحلیل نقش صنایع پتروشیمی و پالایشگاهی در شکل‌گیری خوشه‌های صنعتی در منطقه مکران: الزامات راهبردی برای تکمیل زنجیره تأمین
علی راثی،توسعه در یا محور
در سال‌های اخیر، منطقه مکران به‌عنوان یکی از مهم‌ترین کانون‌های توسعه‌محور در راهبردهای ملی جمهوری اسلامی ایران مورد توجه قرار گرفته و نقش صنایع پالایشگاهی و پتروشیمیایی در این روند به‌طور خاص برجسته شده است. در چارچوب سیاست‌های کلان توسعه جنوب شرق کشور، احداث و راه‌اندازی پالایشگاه‌ها و مجتمع‌های پتروشیمی در سواحل مکران نه‌تنها با هدف تأمین انرژی و فرآورده‌های صادراتی دنبال می‌شود، بلکه به‌عنوان پیشران توسعه خوشه‌های صنعتی و تکمیل زنجیره تأمین در منطقه نیز تلقی می‌گردد. خوشه‌های صنعتی به‌عنوان شبکه‌ای از واحدهای تولیدی، خدماتی و پشتیبانی که در تعامل با یکدیگر و با اتکا به یک هسته اصلی توسعه می‌یابند، در مناطق کم‌برخوردار می‌توانند موجب خلق ارزش افزوده بالا، اشتغال پایدار و کاهش شکاف‌های توسعه‌ای شوند (صنایع، ۱۴۰۰: ۸۳).
در این میان، نقش صنایع پالایشگاهی و پتروشیمی فعال یا در حال احداث، از جمله پالایشگاه نفت سنگین جاسک، مجتمع پتروشیمی مکران، و پروژه‌های زنجیره‌ای پایین‌دستی در منطقه چابهار، قابل‌توجه است. این واحدها با ظرفیت بالای جذب سرمایه، اشتغال‌زایی مستقیم و غیرمستقیم، و وابستگی متقابل به زیرساخت‌ها، به هسته‌ای برای شکل‌گیری زنجیره‌ای از صنایع پایین‌دستی تبدیل شده‌اند که شامل صنایع تولید پلیمر، قیر، کود شیمیایی، روغن‌های صنعتی، و خدمات لجستیکی می‌شود. ایجاد این زنجیره‌ها نه‌تنها بهره‌وری انرژی را افزایش می‌دهد، بلکه هزینه‌های تولید و حمل‌ونقل را کاهش داده و امکان تولید صادرات‌محور را فراهم می‌سازد (دهقان‌نژاد، ۱۳۹۹: ۱۲۷).
علی راثی دکترای ژئوپلتیک